Gieo rắc nỗi sợ trên Facebook

Cách đây gần chục năm, khi Yahoo! Messenger còn là ứng dụng chat phổ biến, hiện tượng tin nhắc rác đã hoành hành dữ dội. Vào một ngày đẹp trời, ta đăng nhập tài khoản và nhận được tin nhắn có nội dung bi đát, hăm dọa, và cuối tin thường thòng thêm một câu khuyến khích người nhận chia sẻ càng nhiều người càng tốt. Thời gian trôi qua, Yahoo! Messenger bị thất sủng, mọi người đổ xô di cư sang vùng đất hứa Facebook. Tưởng chừng như đây là nơi văn minh, hóa ra tàn dư thời loạn lạc Yahoo! vẫn còn đeo bám tới tận bên này. Nó dần trở thành mảnh đất màu mỡ cho những trò lừa bịp xảo trá. Hiển nhiên, nơi nào có nhiều người tụ tập thì nơi đó sẽ trở thành miếng mồi ngon cho những mưu hèn kế bẩn.

Hoang mang trên Facebook

Trong thời gian gần đây, người dùng Facebook liên tục bị dội bom bởi những tin có nội dung kiểu như “Nhỏ bạn mình vừa mới bị [gì đó] ở chỗ [nào đó]. Nó kể mình nghe nên mình chia sẻ cho mọi người biết và tránh”. Đa phần những tin dạng này là tào lao, bịa đặt. Đây chính là biến tướng của trò bịp từ hồi còn Yahoo! Messenger: “Hãy gửi cho 5 người khác trong danh sách bạn bè, nếu không thì tai họa sẽ ập xuống đầu bạn”. Hiện tượng này được gọi là chain letter. Nội dung chủ yếu đánh vào tâm lý sợ hãi bằng cách cảnh báo một hiểm họa không có thật (urban legend), đăng những nội dung gây sốc nhằm kích động cảm xúc người xem, lừa đảo làm giàu nhanh (get-rich-quick scheme), hoặc thao túng niềm tin tôn giáo, mê tín dị đoan để xúi giục những người nhẹ dạ cả tin làm lợi cho kẻ chủ mưu. Câu cuối cùng thường khuyến khích người đọc chia sẻ càng nhiều càng tốt, nhằm khuếch tán nỗi sợ ra phạm vi rộng.

Mục đích của bọn chủ mưu thì không ai rõ. Những tin dạng này thường xuất phát từ một page trên Facebook không rõ chủ sở hữu. Từ đó, ta có thể đoán rằng bọn chúng muốn nhờ sự phát tán của tin hù dọa để tăng số lượng like. Những page này thường núp bóng dưới một lý tưởng chính nghĩa nào đấy, nhưng rất có thể, đằng sau hậu trường, bọn chúng đang có âm mưu khác. Đối tượng chúng nhắm đến thường là nữ, vì nữ rất dễ lung lay cảm xúc, đặc biệt là những việc liên quan đến sự an toàn bản thân. Nhìn sơ qua nội dung, ta thấy hình thức trình bày của các loại tin này thường rất công phu, được chăm chút từng chi tiết, thậm chí có cả hình ảnh được thiết kế tỉ mỉ dạng infographic. Cách thức diễn đạt rất cụ thể, thời gian, địa điểm, nhân vật đều được nêu ra rạch ròi, khiến người đọc ngỡ như là thật.

Phiền toái trên Facebook

Ngoài hiện tượng trên, Facebook còn có nhiều trò quái đản khác, khiến không ít người dùng khó chịu. Sau đây là danh sách những trò tôi từng gặp:

1. Để tăng số lượng thành viên cho group, bọn chúng dụ người dùng thiếu hiểu biết làm theo hướng dẫn nhằm kích hoạt đoạn một đoạn mã. Khi chạy, đoạn mã sẽ tự động thêm toàn bộ danh sách bạn bè vào trong group đó.

2. Tạo tài khoản Facebook giả, sau đó dùng hình của một hot girl làm hình đại diện. Bọn chúng biết ai cũng thích gái đẹp, nên sẽ rất ít người từ chối kết bạn một hot girl. Sau này, khi đã thu thập được nhiều nạn nhân, tài khoản này sẽ biến thành một cái shop, có thể bán quần áo, giày dép, kem dưỡng da… Chúng biết nếu ngay từ đầu xuất hiện dưới dạng một shop thì chẳng ai đồng ý kết bạn, vì mọi người bị mấy cái shop này gửi tin rác khá nhiều. Đây là một kiểu luồn lách khôn khéo.

3. Đăng hình lên rồi gửi tin nhắn cho từng người trong danh sách bạn bè để nhờ like hộ: “Bạn ơi, mình vừa mới đăng hình tham dự cuộc thi [gì đó]. Bạn vào đây like giúp mình nha. Cám ơn bạn nhiều!”. Đây có thể nói là một trong những trò nhảm nhí nhất trên Facebook.

Và còn nhiều trò nữa mà tôi không nhớ hết.

Lời kết

Trong thời buổi quá tải thông tin, việc lọc tin một cách khôn ngoan là điều cần thiết. Đặc biệt là Facebook, nơi mà ai cũng có thể đăng gì cũng được. Trước khi tin vào điều gì đó trên Facebook, ta nên xác thực nguồn tin trước, xem chúng có đáng tin cậy không. Nếu nguồn tin là một kẻ vô danh, chẳng biết đó là kẻ nào đấy, thì hãy coi chừng, rất có thể chúng là những kẻ bịp bợm thích gây hoang mang cho mọi người. Lần sau, nếu bắt gặp một tin được chia sẻ mà câu cuối cùng là “Hãy chia sẻ cho mọi người cùng biết”, thì bạn biết phải làm sao rồi đấy: Hãy bước đi và đừng nghĩ suy.

P.S. Bạn hãy chia sẻ bài này cho mọi người cùng biết (tôi đùa đấy).

P.P.S. Tôi muốn cám ơn ca sĩ Tuấn Hưng cho câu “Hãy bước đi và đừng nghĩ suy”.